ÂM RUNG TRONG TIẾNG TÂY BAN NHA

 Viết theo lời yêu cầu của bạn TAO GEI

I. PHÂN BIỆT HAI LOẠI ÂM RUNG

            Âm rung (hay vibrante) trong tiếng Tây Ban Nha bao gồm âm rung đơn (vibrante simple) và âm rung mạnh (vibrante múltiple). Tôi dùng chữ “âm rung” mà không nói là chữ r là vì cách phát âm rung đơn hay rung mạnh tuỳ thuộc vào hai lý do: chính tả và vị trí của âm trong từ ngữ. Nói cách khác, trong tiếng Tây Ban Nha, không phải lúc nào cũng chỉ có âm rung đơn, cũng không phải lúc nào cũng chỉ có âm rung mạnh mà phải tuỳ thuộc vào các trường hợp sau đây:

§  Âm rung đơn là bắt buộc khi chữ r nằm ở một trong hai vị trí sau (i) giữa hai nguyên âm: pero, cara, oro, viril... và (ii) sau một phụ âm: creo, abril, drama, agrio, frágil, trago, profe...

§  Âm rung mạnh là bắt buộc khi chữ r nằm ở đầu một từ ngữ: rosa, red, río, rubio, rana...

§  Âm rung mạnh là bắt buộc khi chữ r nằm sau l, n, s: alrededor, Enrique, sonreír, Israel...

§  Âm rung mạnh là bắt buộc khi một từ ngữ có rr: perro, carro, ferrocarril, carrera...

Ở một số vị trí khác trong từ ngữ, việc phát âm rung đơn của chữ r có thể được thay thế bằng cách phát âm rung mạnh, nhất là ở cuối từ ngữ: hablar, ver, tomar... Ở cuối vần trong một từ ngữ đa âm, chữ r nhiều khi cũng có thể rung mạnh thay vì rung đơn: ar-te, nor-mal, ir-se, ur-gen-cia...

II. CÁCH ĐỌC ÂM RUNG

            Là người Việt, chúng ta có thể dễ dàng đọc âm rung đơn (một điều không đơn giản đối với người nói những thứ tiếng như tiếng Hoa, tiếng Hàn, tiếng Nhật). Vấn đề là ở chỗ một số trong chúng ta gặp khó khăn trong việc đọc âm rung mạnh. Trước đây tôi đã có viết một bài ngắn về cách đọc âm rung mạnh, nhưng còn đơn giản quá nên dường như chưa giúp ích gì cho nhiều người cả. Bài này sẽ gợi ý thêm một số cách để luyện cách đọc âm rung mạnh trong tiếng Tây Ban Nha mà tiếng Việt của chúng ta trên nguyên tắc không có.

            Trước hết, về lý thuyết, cách đọc âm rung mạnh có cùng một vị trí của lưỡi như cách đọc âm rung đơn, nghĩa là đầu lưỡi chạm vào phần nướu răng (lợi) trên. Điều khác nhau giữa hai cách là đối với âm rung đơn, lưỡi chạm vào nướu răng trên và chỉ rung một lần. Còn đối với âm rung mạnh, đầu lưỡi sẽ rung hai hay nhiều lần khi chạm vào nướu răng trên. Nói thì dễ, mà làm rất khó. Chúng ta hãy thử một hay nhiều cách sau đây xem có thành công không nhé!

§  Nhiều nhà ngữ âm học đề nghị chúng ta để đầu lưỡi vào nướu răng trên và thử giả bộ như tiếng mèo kêu hay tiếng rồ máy xe để tạo nên âm rung mạnh.

§  Một cách khác nữa là để đầu lưỡi chạm nướu răng trên rồi tưởng tượng như mình đang bị lạnh cóng và rên lên liên tục, vừa rung lưỡi, vừa rung cả hai môi, rồi dần dần không rung môi nữa mà chỉ rung lưỡi thôi để tạo ra âm rung mạnh.

§  Hay là các bạn thử phát âm chữ throw trong tiếng Anh. Ban đầu các bạn đọc chữ r nhẹ thôi, rồi càng lúc càng làm cho nó mạnh lên để cuối cùng nó trở thành âm rung mạnh mà các bạn muốn tập. Tự quan sát cách mình rung lưỡi như thế nào để sau đó tập phát âm rung mạnh riêng rẽ mà không cần phải “ghép” nó với âm nào khác nữa.

§  Chữ r thường rung mạnh hơn bình thường một chút (tuy rằng vẫn không hoàn toàn được xem là âm rung mạnh chính thức) khi nó đi theo một phụ âm khác trong tiếng Tây Ban Nha như tres, frío, gris, creo, broma, dragón... Các bạn thử đọc những chữ này và cố tình làm cho r rung mạnh chừng nào hay chừng nấy. Tự quan sát xem lưỡi chúng ta rung ra sao trong những trường hợp này rồi sau đó thử phát âm những chữ sau bằng âm rung mạnh (bỏ những phụ âm đầu như trong các chữ trên): res, río, rosa, ragú... xem có khả quan hơn chút nào chăng.

¡Anímense! Các bạn đừng nản chí nhé. Các bạn có biết câu La práctica hace al maestro không? Câu này có nghĩa tương tự như câu tục ngữ tiếng Việt Có công mài sắt có ngày nên kim đấy!

Trần C. Trí